وب 3 چیست؟
وب ۳ اصطلاحی است که به نسل بعدی اینترنت اشاره دارد، نسلی که بر پایه فناوری بلاکچین ساخته شده و توسط کاربران به صورت جمعی کنترل میشود.
فهرست مطالب
- 1 وب 3 چیست؟
- 2 وب 1 و web 2(وب 2) چیست؟
- 3 چه فناوریهایی از وب ۳ پشتیبانی میکنند؟
- 4 چرا وب ۳.۰ مهم است؟
- 5 وب ۳ چه تفاوتی با وب ۲ دارد؟
- 6 مزایای وب 3
- 7 معایب وب 3
- 8 ارزهای دیجیتال با مشکلاتی روبهرو شدهاند. این موضوع چه معنایی برای وب ۳ دارد؟
- 9 چه مثالهایی از وب ۳ در دنیای واقعی وجود دارد؟
- 10 آیا وب 3 همون متاورسه؟
- 11 چه نگرانیهایی درباره وب ۳ وجود دارد؟
- 12 8 نمونه از برنامههای وب ۳
- 13 نتیجهگیری
سومین بار خوششانسی میآره؟ میدونی که اینترنت همیشه در حال رشد و تغییره. اما فقط وبسایتها و پلتفرمها نیستن که محبوبیتشون کم و زیاد میشه؛ بلکه کدهایی که اینترنت بر پایه اونها ساخته شده هم دائماً در حال تغییرند. در چند سال اخیر، برخی از آیندهنگرهای فناوری به وب ۳ اشاره میکنن، اصطلاحی که توسط دانشمند کامپیوتر، گوین وود، ابداع شده و به عنوان نشانهای از آینده اینترنت مطرح شده. وب ۳ ایده یک اینترنت جدید و غیرمتمرکز است که بر پایه بلاکچینها ساخته شده، دفترکلهای توزیعشدهای که به صورت جمعی توسط مشارکتکنندگان کنترل میشن. به دلیل ماهیت جمعی بلاکچینها، اگر و زمانی که وب ۳ به طور کامل محقق بشه -که برخی از عناصر اون هماکنون هم وجود دارن- به طور نظری این امر نشانه ورود به عصر جدیدی از اینترنت خواهد بود؛ عصری که در اون استفاده و دسترسی توسط شبکههایی که توسط جامعه کنترل میشن، اداره میشه و نه مدل متمرکز فعلی که تعداد معدودی از شرکتها بر وب ۲ حکومت میکنن.
از سال ۲۰۱۸ به بعد، بخشهای مختلف وب ۳ خیلی سریع رشد کردهاند؛ از جمله در زمینههایی مثل سرمایهگذاری، جستجوهای آنلاین، ثبت اختراعات، مقالات علمی، آگهیهای شغلی و گزارشهای خبری. صنعت خدمات مالی همیشه در خط مقدم فناوریها و داراییهای جدید وب ۳ بوده. برای مثال، در یک دوره، حجم روزانه تراکنشهای انجامشده در صرافیهای غیرمتمرکز از ۱۰ میلیارد دلار بیشتر شد. اما همونطور که خواهیم دید، این پیشرفتها همیشه پیوسته نبوده و با فراز و نشیب همراه بوده.
اگر هنوز نمیدونی وب ۳ چیه، نگران نباش، چون تنها نیستی. طبق نظرسنجی سال ۲۰۲۲ مجله هاروارد بیزنس ریویو، نزدیک به ۷۰ درصد از بیش از ۵۰ هزار نفر شرکتکننده اعتراف کردن که نمیدونن وب ۳ چیه. در این مطلب، درباره وب ۳، چالشها و فرصتهای اون، و اینکه چه زمانی – یا اصلاً آیا – به واقعیت تبدیل میشه، بیشتر یاد میگیری.
وب 1 و web 2(وب 2) چیست؟
اول، اگر قرار باشه وب ۳ رو درک کنی، باید بدونی وب ۱ و وب ۲ چی هستن. وب ۱ اولین نسخه اینترنت بود که در دهه ۱۹۹۰ و اوایل ۲۰۰۰ گسترش پیدا کرد. بیشتر وب ۱ بر اساس «پروتکلهای باز» ساخته شده بود؛ این پروتکلها روشهایی برای تبادل اطلاعات بودن که همه میتونستن ازشون استفاده کنن، نه فقط یک سازمان یا شرکت خاص. اون زمان، بیشتر مردم از اینترنت برای خوندن صفحات وب و چت با دوستان یا افراد غریبه استفاده میکردن. با پیشرفت وب ۱، افراد و شرکتها شروع به استفاده بیشتر از اینترنت برای تجارت الکترونیک و همینطور تحقیقات علمی و دانشگاهی کردن.
وب ۲ در اواسط دهه ۲۰۰۰ ظهور کرد، زمانی که شرکتهای جدید اینترنتی مثل فیسبوک، توییتر (حالا ایکس) و ویکیپدیا به کاربران این امکان رو دادن که محتوای خودشون رو ایجاد کنن. اما استفاده از این «پلتفرمهای اجتماعی نوظهور» که به صورت رایگان در دسترس بودن، هزینهای داشت که بیشتر کاربران ازش خبر نداشتن. این شرکتها فعالیت کاربران و دادههای اونها رو به تبلیغکنندهها میفروختن و کنترل تصمیمات مربوط به عملکرد و مدیریت سایت رو در اختیار خودشون نگه میداشتن، همونطور که اندرو مکآفی، دانشمند پژوهشی MIT، در مصاحبهای با مککینزی در سال ۲۰۰۹ توضیح داده بود.
| بیشتر بخوانید درباره ی: بهترین ارزهای وب 3 |
چه فناوریهایی از وب ۳ پشتیبانی میکنند؟
وب ۳ به نوع جدیدی از اینترنت اشاره داره که بر پایه فناوریهای نوین ساخته شده. در اینجا سه فناوری اصلی رو معرفی میکنم:
بلاکچین: بلاکچین یک دفترکل دیجیتالی توزیعشده و غیرمتمرکزه که در سراسر یک شبکه کامپیوتری وجود داره و ثبت تراکنشها رو تسهیل میکنه. هر بار که داده جدیدی به شبکه اضافه میشه، یک بلوک جدید ایجاد شده و بهطور دائمی به زنجیره اضافه میشه. تمام گرههای شبکه بلاکچین همزمان بهروزرسانی میشن تا تغییرات رو منعکس کنن. این ویژگی باعث میشه که سیستم تحت کنترل یا وابسته به یک نقطه خاص نباشه و در برابر شکست مقاوم بشه.
قراردادهای هوشمند: قراردادهای هوشمند برنامههای نرمافزاری هستن که به صورت خودکار و زمانی که شرایط مشخصی برآورده بشه، اجرا میشن. مثلاً شرایط توافق شده بین خریدار و فروشنده. این قراردادها در کدهای موجود بر روی بلاکچین تعریف میشن و امکان تغییر اونها وجود نداره.
داراییهای دیجیتال و توکنها: اینها اقلام ارزشمندی هستن که فقط به صورت دیجیتالی وجود دارن. از جمله ارزهای دیجیتال، استیبلکوینها، ارزهای دیجیتال بانکهای مرکزی (CBDCs) و NFTها (توکنهای غیرقابل تعویض). همچنین، شامل نسخههای توکنشده از داراییها هم میشن، مثل هنر یا بلیتهای کنسرتها و رویدادهای ورزشی.
در ادامه، خواهیم دید که هر کدوم از این فناوریها چطور در عمل استفاده میشن و نمونههایی از محصولات پشتیبانیشده توسط وب ۳ رو بررسی میکنیم.
| بیشتر بخوانید درباره ی: بهترین سایت تحلیل ارز دیجیتال |
چرا وب ۳.۰ مهم است؟
در ابتدا، اینترنت فقط برای خواندن محتوا بود و کاربران فقط میتوانستند مطالب منتشرشده توسط شرکتها را مشاهده کنند. با ظهور وب ۲.۰، اینترنت تعاملیتر شد و کاربران توانستند خودشان محتوا تولید و منتشر کنند. اما همچنان این تعاملات تحت کنترل شرکتهای مرکزی و شخص ثالث بود که از دادههای کاربران سود میبردند و داراییهای دیجیتال آنها را کنترل میکردند.
وب ۳.۰ این سیستم را با استفاده از فناوریهای غیرمتمرکز تغییر میدهد، جایی که کاربران کنترل بیشتری بر دادهها و داراییهای دیجیتال خود خواهند داشت.
وب ۳ چه تفاوتی با وب ۲ دارد؟
در وب ۲، کنترل تراکنشها، محتوا و دادهها بیشتر در دست شرکتهای بزرگ فناوریه. اما با اومدن وب ۳، این وضعیت قراره تغییر کنه. طرفداران وب ۳ باور دارن که کاربران توی این دوره میتونن اطلاعات خودشون رو بدون نیاز به واسطهها کنترل کنن. وب ۳ ممکنه شیوه مدیریت اطلاعات، درآمدزایی از اینترنت و حتی عملکرد شرکتهای اینترنتی رو تغییر بده.
یکی دیگه از تفاوتهای مهم این دو، نحوه اعتمادسازی در تراکنشهاست. در وب ۲، هر تراکنشی – چه تبادل پول و چه اطلاعات – به اعتماد بین دو طرف (و معمولاً یک واسطه مرکزی) بستگی داره. ولی در وب ۳ نیازی نیست کاربران به همدیگه اعتماد کنن. این فناوری طوری طراحی شده که تراکنش فقط وقتی انجام میشه که دادهها تأیید بشن و شرایط خاصی برآورده بشه.
برای اینکه بهتر متوجه بشی، یه مثال میزنم: فرض کن کسی میخواد یه بلیت کنسرت رو از بازار دستدوم بخره. دفعه قبلی که این کار رو کرد، فروشنده یه بلیت تقلبی فروخت و پولش رو دزدید. این بار اون تصمیم میگیره از یه سرویس فروش بلیت مبتنی بر بلاکچین و وب ۳ استفاده کنه. تو این سرویس، هر بلیت یه هویت منحصربهفرد و قابل تأیید داره که به یه شخص واقعی مرتبطه. قبل از خرید بلیت، بیشتر گرههای شبکه اعتبار فروشنده رو تأیید میکنن و مطمئن میشن که بلیت واقعی هست. بعدش بلیت رو میخره و از کنسرت لذت میبره.
| بیشتر بخوانید: آموزش صرافی توبیت |
مزایای وب 3
بسیاری از مزایای وب 3 از ساختار غیرمتمرکز آن ناشی میشود که کنترل اینترنت را از شرکتهای بزرگ فناوری به سمت افرادی که از آن استفاده میکنند، منتقل میکند. به عنوان مثال، کاربران اینترنت در وب 2.0 برای دسترسی به محتوا، اشتراکگذاری یا تعامل با آن، باید در شبکههای اجتماعی وارد شوند. در این حالت، پلتفرم در نهایت کنترل میکند که چه کسی میتواند عضو شود و چگونه با دیگران تعامل کند. این پلتفرم میتواند کاربران را حذف کند یا فعالیتهای آنها را محدود کند. در وب 3، این کنترل به جامعه کاربران منتقل میشود، که میتواند محتوا و افرادی که آن را به اشتراک میگذارند را بهصورت خودگردان مدیریت کند. در ادامه به مزایای دیگر یک اینترنت غیرمتمرکز اشاره میکنیم:
- تعامل: در وب 3، کاربران فرصتهای بیشتری برای تعامل با محتوا و دیگر کاربران دارند و میتوانند سطح بالاتری از مشارکت را نسبت به وب 2.0 و 1.0 تجربه کنند.
- مالکیت: کاربران وب 3 تنها مصرفکنندگان محتوا نیستند؛ آنها مالک جامعه هستند و بهجای اینکه مجبور به ارائه دادههای شخصی خود برای دسترسی به پلتفرمها شوند، برای مشارکت خود پاداش دریافت میکنند.
- دسترسی: همه کاربران شبکه به دادههای شبکه دسترسی دارند و مجوز استفاده از خدمات را نیز دارند.
- حریم خصوصی: در وب 3، هویت شما به کیف پول دیجیتالیتان متصل است. آنچه به صورت آنلاین انجام میدهید برای عموم قابل مشاهده است، اما شما میتوانید هویت خود را پنهان نگه دارید.
- سرعت: استفاده از هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و قراردادهای هوشمند از طریق بلاکچین این امکان را فراهم میکند که دادههای مرتبطتر را در زمان کمتری به کاربران نهایی برسانید.
معایب وب 3
وب 3، علاوه بر مزایای خود، دارای عوامل منفیای نیز هست که باید در نظر گرفته شوند. از جمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه: فناوری بلاکچین هزینهبر است و به مقدار زیادی انرژی برای اجرا نیاز دارد. این موضوع در وب 3 نیز وجود دارد، چون این فناوری بر پایه بلاکچین عمل میکند.
- سختافزار: ممکن است کاربران نیاز داشته باشند در تجهیزات جدیدتری سرمایهگذاری کنند تا بتوانند به طور کامل از مزایای پلتفرمها و برنامههای وب 3 بهرهمند شوند. دستگاههای قدیمیتر ممکن است حافظه یا قابلیت کافی برای پشتیبانی از این فناوری نداشته باشند.
- تنظیمگری: غیرمتمرکز بودن به این معناست که مسئولیت تنظیم محتوا و اقدامات کاربران به عموم مردم واگذار میشود. این امر میتواند فضای مناسبی برای محتوای مشکوک در اینترنت ایجاد کند و کاربران سازمانهای خودگردان را مجبور به مدیریت خود کنند.
- مقیاسپذیری: استفاده از بلاکچین برای پردازش تراکنشها در یک شبکه همتا به همتا به قدرت محاسباتی قابل توجهی نیاز دارد و در حال حاضر مقیاسپذیری کافی ندارد. این کمبود مقیاس باعث افزایش هزینهها و محدودیت در مشارکت کاربران میشود، که به طور ناخواسته منجر به تمرکز بیشتر میگردد.
ارزهای دیجیتال با مشکلاتی روبهرو شدهاند. این موضوع چه معنایی برای وب ۳ دارد؟
بازار ارزهای دیجیتال با آینده نامعلومی مواجه است: در سال ۲۰۲۲ بیش از ۵۰ درصد از ارزش بازار خود را از دست داد، چندین ارز دیجیتال افت ارزش داشتند و تعداد زیادی از صرافیهای ارز دیجیتال تعطیل شدند. درست است که ارزهای دیجیتال و وب ۳ هر دو بر پایه بلاکچین ساخته شدهاند، اما نباید به خاطر مشکلات ارزهای دیجیتال، کل ایده وب ۳ را کنار گذاشت. بخشهای دیگر وب ۳ همچنان به پیشرفت خود ادامه میدهند. این اعداد مربوط به سال ۲۰۲۲ را ببین:
- تعداد فروش NFTها ۶۸ درصد افزایش پیدا کرد، با اینکه در نیمه دوم سال کاهشهایی داشت. NFTها نمایشی دیجیتالی از یک دارایی هستند که روی بلاکچین ذخیره میشوند. به دلیل غیرقابلتعویض بودن NFTها (یعنی نمیتوان آنها را کپی کرد)، این توکنها به عنوان اثبات دیجیتال مالکیت عمل میکنند که قابل خریدوفروش هستند.
- تعداد دانلود ابزارهای اصلی اتریوم ۸۷ درصد افزایش یافت. اتریوم یک بلاکچین مبتنی بر قراردادهای هوشمند است و ابزارهای اصلی چیزی هستند که توسعهدهندگان برای کار با آن به آنها نیاز دارند.
- حجم پرداختهای استیبلکوین روی بلاکچین بیش از ۵۰ درصد رشد داشت. استیبلکوینها ارزهای دیجیتالی پایدار و خصوصی هستند که به ارز، کالا یا ابزار مالی دیگری متصلاند.
- تعداد کاربران فعال بازیهای مبتنی بر وب ۳ حدود ۶۰ درصد افزایش پیدا کرد.
- بازار جهانی توکنیزهکردن حدود ۲۳ درصد رشد کرد. توکنیزهکردن فرایندی است که در آن NFTها ایجاد میشوند و این توانایی را دارد که ساختار خدمات مالی و بازارهای سرمایه را تحت تأثیر قرار دهد.
| بیشتر بخوانید درباره ی: بهترین کیف پول nft |
چه مثالهایی از وب ۳ در دنیای واقعی وجود دارد؟
تعداد تراکنشهای پشتیبانیشده توسط وب ۳ همچنان در حال افزایش است.4 نمونه پایین گذاشتم:
در نوامبر ۲۰۲۲، JPMorgan Chase اولین تراکنش بلاکچینی خود را در سطح بینالمللی انجام داد که شامل سپردههای توکنیزهشده دلار سنگاپور و ین ژاپن بود. این معامله بخشی از پروژه «Guardian» بود، که مشارکتی بین JPMorgan Chase و بانک DBS است.
شرکت Securitize که در زمینه اوراق بهادار داراییهای دیجیتال فعالیت میکند، با شرکت سرمایهگذاری KKR همکاری کرد تا یک صندوق توکنیزهشده را روی بلاکچین Avalanche راهاندازی کند. توکنیزهکردن باعث میشود که سرمایهگذاری در سهام خصوصی برای افراد بیشتری ممکن شود، چون عملیات دیجیتالی میشوند و حداقل سرمایهگذاری کاهش پیدا میکند.
برند بازیهای ویدیویی و سبک زندگی 100 Thieves به طرفداران خود این فرصت را داد که یک NFT گردنبند الماس دریافت کنند، به شرطی که در عرض ۷۵ ساعت یک کیف پول دیجیتال در پلتفرم ایجاد کنند. بیش از ۳۰۰ هزار نفر این NFT را دریافت کردند.
شرکت Nike در سال ۲۰۲۲ پلتفرم وب ۳ خود به نام .Swoosh را راهاندازی کرد و از آن زمان تاکنون NFTهای مبتنی بر بلاکچین به مشتریان ارائه کرده است. پلتفرم Swoosh بهعنوان یک مرکز برای راهاندازی محصولات جدید و فضایی برای اشتراکگذاری طراحیهای لباس مجازی مشتریان طراحی شده است.
آیا وب 3 همون متاورسه؟
نه دقیقاً. به گفته متیو بال، کارشناس فناوری، وب ۳ به سیستمهای غیرمتمرکز و معماری پایگاههای داده اشاره داره، در حالی که متاورس یک الگوی جدید در زمینه محاسبات و شبکهسازی محسوب میشه. هر دو ممکنه در آینده جایگزین اینترنت فعلی بشن، اما هنوز تا رسیدن به اون مرحله فاصله زیادی داریم.
چه نگرانیهایی درباره وب ۳ وجود دارد؟
فناوریهای وب ۳ توسط پیشگامان فناوری در حال استفاده هستن، اما کسانی که زودتر به این حوزه وارد شدن با چالشهایی روبهرو شدن و با گسترش ابزارهای وب ۳، احتمالاً مشکلات بیشتری هم پیش خواهد اومد. در حال حاضر، این چالشها شامل موارد زیر هستن:
قوانین در حال تغییر: مقامات در حال ایجاد چارچوبهایی برای مسائلی مثل حفاظت از مصرفکننده و سرمایهگذار، قانونیبودن و اجرای قراردادهای بلاکچینی، و استانداردهای شناخت مشتری (KYC) و مبارزه با پولشویی هستن.
ارزش پیشنهادی و تجربه کاربری: در مقایسه با محصولات وب ۲ که طی دو دهه توسعه بهبود پیدا کردن، وب ۳ هنوز تجربه کاربری ضعیفتری داره. همچنین، کاربردهای محصولات وب ۳ مثل NFTها برای بسیاری از مصرفکنندگان و شرکتها هنوز شفاف نیست.
حفاظت از مصرفکننده: با توجه به شکستهای اخیر در چندین پروژه وب ۳، حفاظت از مصرفکنندگان و سرمایهگذاران به موضوع اصلی برای قانونگذاران و عموم مردم تبدیل شده.
وب ۳ قرار نیست همه مشکلات وب ۲ رو حل کنه. در واقع، ممکنه مجبور بشیم برای حل همون مشکلات قدیمی، راهحلهای جدیدتری پیدا کنیم که این نسل جدید اینترنت ایجاب میکنه.
8 نمونه از برنامههای وب ۳
برنامههای وب ۳ که به اسم dApp (برنامههای غیرمتمرکز) هم شناخته میشن، این پتانسیل رو دارن که سیستم مالی رو تغییر بدن و توی دنیای وب ۳ فرصتهای جدیدی ایجاد کنن.
در حال حاضر، پروتکلها و برنامههای غیرمتمرکز زیادی وجود داره که خیلی کاربردی هستن. اینجا هشت نمونه از اونها رو معرفی میکنم که با رشد وب ۳ ممکنه به جریان اصلی تبدیل بشن:
اتریوم: شاید معروفترین پروتکل وب ۳ باشه. این پلتفرم غیرمتمرکز از یک ارز دیجیتال و همچنین تعداد زیادی برنامه غیرمتمرکز پشتیبانی میکنه. بیشتر برنامههای وب ۳ فعلی روی اتریوم میزبانی میشن.
Brave: بریو یک مرورگر وب ۳ هست که به کاربرا اجازه میده از دیدن محتوا و تولیدش درآمد کسب کنن. کاربرا با دیدن تبلیغات پاداش میگیرن و برای تولید محتوای اصلی میتونن مستقیماً پول دریافت کنن.
Uniswap: این پروتکل بر پایه اتریوم، یک صرافی غیرمتمرکز رو پشتیبانی میکنه که هدفش تبدیل شدن به نسخه وب ۳ صرافیهای سهام و کالاهای امروزیه. مدیریت Uniswap هم غیرمتمرکزه و توکنهای UNI بین کاربرا پخش شده.
Aave: Aave یک پلتفرم وامدهی و قرضگرفتن در وب ۳ هست که به کاربرا اجازه میده روی سپردههاشون سود بگیرن و بدون نیاز به تأیید واسطهها، دارایی قرض بگیرن.
RealT: RealT یک برنامه وب ۳ برای سرمایهگذاری در املاکه که املاک رو به توکن تبدیل میکنه. از طریق این برنامه، سرمایهگذارا میتونن از مالکیت جزئی املاک، درآمد اجاره دریافت کنن.
Set Protocol: کاربران میتونن از Set Protocol برای خودکار کردن سرمایهگذاری و متعادلسازی داراییهای کریپتو استفاده کنن. این پروتکل با استفاده از فناوری وب ۳ به سرمایهگذارا اجازه میده قوانین و استراتژیهای خودشون رو از قبل تنظیم کنن. شاید در آینده به داراییهای سنتی هم گسترش پیدا کنه.
Nexus Mutual: این پلتفرم یک بیمه غیرمتمرکز برای داراییهای کریپتو ارائه میده و تمرکزش روی پوشش خسارتهای ناشی از شکست قراردادهای هوشمنده.
InstaDApp: این پورتال بانکی در وب ۳ هدفش سادهکردن دسترسی به پروتکلهای مالی غیرمتمرکزه و ابزارهایی مثل مدیریت پورتفولیو و بازپرداخت بدهی ارائه میده.
جالبه بدونی که بیتکوین معمولاً به عنوان یک پروتکل وب ۳ حساب نمیشه. بیتکوین بهعنوان یک ذخیره ارزش شبیه به طلای دیجیتال طراحی شده و از قراردادهای هوشمند یا برنامههای غیرمتمرکز پشتیبانی نمیکنه، بنابراین بیشتر محدود به پرداختهای تأیید شده روی بلاکچینه.
| بیشتر بخوانید: هاوینگ بیت کوین چیست؟ |
نتیجهگیری
تصور کنید در دنیای دیجیتالی زندگی میکنید که شرکتهای بزرگ فناوری کنترل دادههای شما رو ندارند و تجربههای آنلاین شما رو مدیریت نمیکنند. پذیرش گسترده وب ۳ ممکنه باعث یک تغییر اساسی در چشمانداز اینترنت مدرن بشه و فرصتهای جدیدی برای نوآوری، همکاری و توانمندسازی مالی ایجاد کنه.
هرچند که هنوز در مراحل ابتدایی ایجاد و پذیرش وب ۳ هستیم، نمیشه پتانسیل این فناوریهای نوظهور رو انکار کرد که میتونن دوباره اقتصاد رو متحول کنن. سرمایهگذارهای آگاه باید به اثرات بالقوه زیاد وب ۳ فکر کنن، چرا که ممکنه به آینده دنیای مالی تبدیل بشه.
سوالات متداول
وب 3 به نسل جدید اینترنت اشاره دارد که بر پایه فناوری بلاکچین ساخته شده و به کاربران کنترل بیشتری بر دادهها و داراییهای خود میدهد.
در وب 2، شرکتهای بزرگ فناوری کنترل دارند؛ در حالی که در وب 3 کاربران خود کنترل دادهها و تراکنشهایشان را دارند.
بلاکچین، قراردادهای هوشمند و داراییهای دیجیتال.
کنترل غیرمتمرکز، حریم خصوصی بیشتر، تعامل کاربران با یکدیگر بدون واسطه.
مشکلاتی مانند هزینههای بالا، مصرف انرژی زیاد و مقیاسپذیری
